Een foto zonder grijsverloopfilter. Hoewel het niet eens zo’n heel zonnige dag met extreme contrasten was, is de lucht toch wat bleek.
Deze tip van de week hebben jullie eigenlijk te danken aan Bas Meelker, die tijdens de presentatie van de nieuwe Canon EOS 6D Mark II aan de oever van de Loosdrechtse Plassen een inspirerende fotopresentatie met tekst en uitleg gaf. Bas is bovenal landschapsfotograaf, en een bekend probleem bij alle vormen van landschapsfotografie is het contrast tussen het landschap en de lucht daarboven. Stel je de belichting zo in dat het landschap optimaal tot z’n recht komt, dan wordt de lucht te licht, en stem je de belichting af op de lucht, dan wordt het landschap weer te donker.
Een populaire oplossing is de HDR-techniek, waarbij een belichtingstrapje van drie of meer foto’s wordt samengevoegd in een programma als Photoshop of Lightroom. Maar behalve dat HDR nogal eens overdreven kleuren en andere ongewenste neveneffecten geeft, loop je al gauw tegen het fenomeen aan dat de afzonderlijke foto’s niet honderd procent identiek zijn. Denk aan takken die bewegen in de wind of een rijdende auto in beeld. Sommige montageprogramma’s weten daar heel aardig weg mee, maar het blijft behelpen. En uiteraard ontkom je niet aan een statief.
Eenzelfde foto mét grijsverloopfilter (twee stops). De lucht oogt gelijk veel dramatischer.
Bas gebruikt liever een oude techniek uit de analoge tijd, namelijk een zogenaamd grijsverloopfilter. Ik had heel lang geleden ook zo’n filter, maar ik heb het indertijd weinig gebruikt. Een grijsverloopfilter is een filter dat aan de bovenkant donker is en aan de onderkant transparant, met een geleidelijke overgang. Hoe donker en hoe geleidelijk verschilt van type tot type. Daarmee maak je de lucht bijvoorbeeld twee stops donkerder, waardoor die veel beter tot z’n recht komt en de wolken mooier afsteken. Ook dit is een filter dat je kunt nabootsen in een programma als Photoshop, maar ‘echt’ heeft z’n voordelen.
Ik ben natuurlijk bij lange na geen landschapsfotograaf van het kaliber Bas Meelker. Dat is iemand die elke foto tot in de puntjes voorbereidt en dan bij nacht en ontij in een met apparatuur volgeladen auto stapt om na een rit van anderhalf uur een zonsopgang aan de kust te kunnen vastleggen. Maar ik heb toch zo’n setje aangeschaft, van Cokin. Voor een totaalprijs van pakweg zeven tientjes haal je drie rechthoekige filters in verschillende ‘densiteiten’ (één, twee en drie stops minder licht in het donkerste deel) in huis, plus de benodigde filterhouder, een zonnekap en een adapterring. Als je de filters op objectieven met verschillende diameter wilt gebruiken, hoef je alleen maar een extra adapterring te kopen. Je kunt ook meer filters tegelijk gebruiken (al kan dat beeldkwaliteit kosten). Aangezien de filterhouder draaibaar is, kun je zowel bij liggende als staande foto’s het donkere deel boven de lucht houden, en door het filter voorzichtig in de houder te verschuiven, heb je (zeker bij een niet al te grote frontlens) wat speelruimte bij een horizon hoog of laag in beeld. Dat het werkt, blijkt wel uit bijgaande voorbeelden, uit de losse pols aan het Scheveningse strand. Bedankt voor de tip, Bas!
Lees ook:De dunste filters ter wereld
Lees ook:Tip van de week: filters – overbodige luxe of must?
Lees ook:Tip van de week: contrastverlaging met Gegradueerd filter
Lees ook:Tip van de week: dramatiek in zwart-wit
Lees ook:Grijsverloopfilter: onmisbaar hulpmiddel