Fototentoonstelling Rob Nypels in Amsterdam

Bron: Huis Marseille. Gratis rondleidingen: zie onderaan.

Fotograaf Rob Nypels woont en werkt sinds enkele jaren in het Massif Central (Auvergne). In deze door hem zorgvuldig gekozen omgeving vond zijn visie op het landschap als een bij uitstek persoonlijke plek, de vorm en expressie waar hij naar op zoek was. Zijn natuurfoto’s van dit gebied zijn beelden van intense schoonheid. Niet alleen zijn het reflecties op dit bijzondere landschapstype, maar ook op de stand van zaken met betrekking tot de landschapsfotografie.

Samen met Peter Svenson van Aap-lab heeft Nypels vervolgens ook druktechnisch de grenzen van de kleurenfotografie verlegd. Fotomuseum Huis Marseille schenkt met haar zomertentoonstelling als eerste aandacht aan het nieuwe werk van deze fotograaf. De publicatie werd mogelijk gemaakt door de H+F Collection. Tentoonstelling en boek dragen de titel Only Gaze A While Longer, die ontleend is aan Tagebücher aus der Frühzeit (1899-1902) van Rainer Maria Rilke.
Rob Nypels (Leiden, 1951) werd op de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag opgeleid tot grafisch ontwerper. Maar hij koos ervoor fotograaf te worden en studeerde daarom fotografie op de Jan van Eyck Academie in Maastricht. Die stad was ook de bakermat van zijn familie: het befaamde drukkersgeslacht Leiter-Nypels, van wie Charles Nypels in de geschiedenis van het boek en de typografie bekend is. Na die opleiding verhuisde hij naar Groningen, waar hij en de fotograaf Jan Nederveen aansluiting vonden bij het kunstenaarscollectief De Zaak, dat bestond uit Jouke Kleerebezem, Ton Mars, Hans Scholten. Net als andere kunstenaarsinitiatieven uit die tijd: De Appel in Amsterdam en het Patrimonium in Utrecht, kreeg ook de Zaak enige landelijke bekendheid door zijn actuele mix van een pragmatische aanpak in een filosofisch jasje.

Na een kort avontuur als restauranthouder in Amsterdam, vestigde Rob Nypels zich in Friesland, waar hij zich concentreerde op fotografie en daarmee succes had. Zijn vrije werk werd in het Stedelijk Museum Amsterdam (1986) en het Fries Museum (1988) geëxposeerd. Daarnaast fotografeerde hij in opdracht van het Fries Museum de historische collectie en publiceerde hij een boek over de stad Leeuwarden. Ook uit dit vroege werk komt zijn fascinatie voor specifieke plekken naar voren. Die motivatie en principiële houding werden in het culturele veld opgemerkt. Hij werd door de Academie Minerva in Groningen tot docent fotografie benoemd, waar hij nu nog enkele weken per jaar fotografiestudenten opleidt. Door een allesverwoestende brand in zijn atelier, in de oude Infirmerie van Leeuwarden, kwam hij in 1998 creatief en artistiek met lege handen te staan. Dit persoonlijke drama luidde een periode in waarin Nypels de fotografie inruilde voor andere bezigheden: houtsnijwerk, tentoonstellingsprojecten in situ en lange verblijven in het buitenland – vooral in Frankrijk.

Uit de foto’s van Rob Nypels die nu in Huis Marseille in Amsterdam te zien zijn, kan worden opgemaakt dat hij in het Massif Central opnieuw positie heeft gekozen. Al experimenterend met verschillende camera’s en objectieven heeft hij er een beeldvorm gevonden die uniek is in geschiedenis van de landschapsfotografie.

Omdat de verbeelding van het landschap al sinds de Renaissance door de wetten van het perspectief is bepaald, is er een sterke voorkeur voor vergezichten en overzichtelijke landschappen ontstaan. (In het werk van bijvoorbeeld de beroemde Duitse fotograaf Andreas Gursky beleeft deze klassieke visie – het zogenaamde coulisselandschap – een ware triomf). In de intense en kleurrijke natuurfoto’s van Rob Nypels heeft deze oude ordening met een voor, midden en achtergrond echter afgedaan. Op zijn foto’s is er geen andere oriëntatie dan de stand van de zon of de loop van het water. Het Massif Central is een zeer dicht begroeid gebied dat nauwelijks ruimte kent. In de wirwar van de rijke, veelzijdige natuur met een grote diversiteit staat het perspectief in feite machteloos. Deze tentoonstelling bevat welgeteld één werk waarin de ruimtelijkheid van het landschap perspectivisch is weergegeven. Alle andere opnames tonen het landschap op een veel tastbaardere en ook zachte manier – bijna als een fysiek tête-à-tête. Het gebruik van een portretlens versterkt de zachtheid van het beeld. In Nederland had Rob Nypels al in zijn zwartwit foto’s laten zien dat hij een voorkeur heeft voor de vierkantsvorm en een diagonale kijkrichting. Deze in essentie aan de ‘Nieuwe Zakelijkheid’ ontleende opvatting heeft hij sterker in zijn visuele vocabulaire geïntegreerd, en opnieuw gebruikt.

Zelf zegt hij over zijn benadering en werkwijze: ‘Ik bezie het landschap niet als iets dat van een afstand wordt opgenomen, maar als iets dat je van binnenuit ervaart. Ik wil nooit op grote afstand zijn. Het gaat erom dat ik mijzelf middels wat ik maak weer terug in het onderwerp kan verplaatsen. Dat ik er als het ware onmiddellijk weer in kan kruipen als in een huid. De ruimtelijke weergave moet daarom wel intiem, maar niet te gedetailleerd zijn. Mijn landschappen zijn geen geïsoleerde details, of stillevens. Het mag soms op een microkosmos lijken, maar mijn beeld houdt altijd relatie met de directe omgeving.’

‘Ik heb van alles uitgeprobeerd om de voor mij juiste afstand tot het landschap goed te krijgen; panoramacamera, een groothoek, standaard-, tele- en portretobjectief. Uiteindelijk is het portretobjectief het meest geschikt gebleken om het landschap en mijn gevoel daarover optimaal te laten samenvloeien.’

De tentoonstelling Only Gaze A While Longer laat, naast landschappen met hun explosies van kleur en het intense kijken dat eraan ten grondslag ligt, ook zien dat de visie en het vocabulaire van Rob Nypels resultaten zijn van een consistente mentaliteit. Die houding levert hem nu opnieuw een positie op, dit in weerwil van zijn wisselvallig leven. In Huis Marseille is het tuinhuis ingericht met een aantal van zijn zwartwit foto’s uit de jaren tachtig.

Huis Marseille, Museum voor Fotografie, Keizersgracht 401, 1016 EK Amsterdam. T.: 020 531 89 89

Zomertentoonstelling Only Gaze A While Longer: t/m zondag 30 augustus 2009.
Geopend dinsdag t/m zondag van 11.00 – 18.00 uur

Bij de tentoonstelling verschijnt het boek: Only Gaze A While Longer.
Formaat 30x 26 cm, 128 pp, full colour. Uitgave: Huis Marseille Amsterdam en H+F Collection 2009

Tekst: Els Barents. Ontwerp en vormgeving: Tiny Risselada. Plm. € 35,- Verkrijgbaar in het museum en de betere boekhandel. Deze publicatie kwam tot stand dankzij de genereuze steun van Han Nefkens en de H+F Collection.
Er zijn op de volgende zondagen gratis (excl. toegang) rondleidingen:
14 juni, 19 juli en 23 augustus 2009

Lees ook:Analoog fotolab van ondergang gered
Lees ook:Gratis op de foto in Huis Marseille | Amsterdam
Lees ook:COR WAS HIER: Cor Jaring in Huis Marseille
Lees ook:Guido Guidi – Veramente
Lees ook:De herontdekking van de wereld